Πότε έχουμε αυτοδυναμία και πότε "εντολές"

Τι προβλέπει το Σύνταγμα για τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης με ή χωρίς αυτοδυναμία και σε ποιά περίπτωση πάμε σε νέες εκλογές

 

Σε απόλυτο θρίλερ των εκλογών εξελίσσεται το ζήτημα της αυτοδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς το σύνολο των δημοσκοπήσεων, ελάχιστες ώρες πριν την προσφυγή στις κάλπες, αδυνατεί να πει με ασφάλεια εάν το κόμμα του κ. Αλέξη Τσίπρα θα εξασφαλίσει τις 151 έδρες. Ολες οι μετρήσεις εμφανίζουν σταθερά στην κορυφή της κούρσας τον ΣΥΡΙΖΑ.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει με σιγουριά την κοινοβουλευτική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ και, όπως όλα δείχνουν, το θέμα της αυτοδυναμίας θα κριθεί στο νήμα. Αυτό συμβαίνει γιατί το «κλείδωμα» των 151 εδρών δεν εξαρτάται μόνο από το εκλογικό ποσοστό που θα λάβει το πρώτο κόμμα, αλλά κυρίως από αυτό που θα συγκεντρώσουν τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής. Στην πράξη, το σύστημα λειτουργεί όπως τα συγκοινωνούντα δοχεία: όσο μεγαλώνει το ποσοστό των εξωκοινοβουλευτικών, τόσο χαμηλώνει το όριο της αυτοδυναμίας. Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, οι 250 έδρες (οι 50 δίνονται ως μπόνους στο πρώτο κόμμα) θα μοιραστούν αναλογικά σε όλα τα κόμματα που θα ξεπεράσουν το 3%. Ξεκινώντας από μηδενική βάση, από το απίθανο σενάριο τα εκτός Βουλής κόμματα να έχουν 0%, το πρώτο κόμμα εξασφαλίζει την αυτοδυναμία εάν λάβει τουλάχιστον 40,4%. Από εκεί και πέρα, για κάθε μονάδα που προστίθεται στα εκτός Κοινοβουλίου κόμματα το ποσοστό της αυτοδυναμίας μειώνεται κατά 0,4%. Ο πίνακας εμφανίζει όλα τα πιθανά και απίθανα σενάρια που οδηγούν σε μονοκομματική κυβέρνηση.

2+1 Το Κίνημα του ΓΑΠ

Ωστόσο, με βάση την εμπειρία των προηγούμενων εκλογών, τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής συγκεντρώνουν ποσοστό από 5% έως 6%. Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2012 τα εκτός Βουλής κόμματα απέσπασαν 5,98%.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τους ειδικούς αναλυτές, από το συγκεκριμένο ποσοστό πρέπει να αφαιρεθεί μιάμιση μονάδα που έλαβε η Δημιουργία Ξανά, καθώς αυτή τη φορά δεν θα συμμετάσχει στις εκλογές (στηρίζει το Ποτάμι), και να προστεθούν τα ποσοστά των νέων κομμάτων που οι δημοσκοπήσεις τα εμφανίζουν κάτω από το όριο του 3%. Δηλαδή του Κίνημα του κ. Γιώργου Παπανδρέου και οι Πράσινοι - ΔΗΜ.ΑΡ., όπου όλες οι δημοσκοπήσεις τους εμφανίζουν εκτός Κοινοβουλίου. Με αυτούς τους υπολογισμούς οι ίδιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι το ποσοστό των εξωκοινοβουλευτικών κομμάτων θα είναι περίπου στο 8% και το όριο αυτοδυναμίας στο 37,17%.
Εάν δε, μείνουν εκτός και οι ΑΝ.ΕΛ. (κάτι που δεν επιβεβαιώνουν οι δημοσκοπήσεις), τότε το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων θα ανέβει στο 10%-10,5% και το όριο της αυτοδυναμίας θα πέσει στο 36,36% με 36,16% αντίστοιχα.

Στα δύο παραπάνω σενάρια προστίθεται και ένα τρίτο, το οποίο, όμως, σύμφωνα πάντα με τις δημοσκοπήσεις, έχει τις μικρότερες πιθανότητες. Σύμφωνα με αυτό, το αποτέλεσμα της Κυριακής θα βγάλει οκτακομματική Βουλή. Θα ξεπεράσουν δηλαδή το 3% και οι ΑΝ.ΕΛ. και το Κίνημα του κ. Παπανδρέου. Εάν τελικά αυτό επιβεβαιωθεί, τότε ο ΣΥΡΙΖΑ θα χρειαστεί περίπου 38% για την αυτοδυναμία.

Βήμα-βήμα τι θα γίνει 

Την ίδια ώρα οι καραμπόλες της αυτοδυναμίας δημιουργούν ένα ευρύ φάσμα με ακραίες ή λιγότερο ακραίες πολιτικά και θεσμικά καταστάσεις. Μεταξύ αυτών ο σχηματισμός κυβέρνησης μειοψηφίας, η ανάληψη της τρίτης διερευνητικής εντολής από τον έγκλειστο αρχηγό της Χρυσής Αυγής αλλά και η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από μια Βουλή που θα είναι υπό διάλυση!

1. Ομαλή μετάβαση: Στην περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ πετύχει την αυτοδυναμία, τότε ο κ. Τσίπρας την επομένη των εκλογών θα μεταβεί στο Προεδρικό Μέγαρο προκειμένου να πάρει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι ακόμα και αυτοδύναμος θα αναζητήσει ευρύτερες κυβερνητικές συνεργασίες. Αυτό σημαίνει ότι θα έχει το πολύ δύο ημέρες προκειμένου να αναζητήσει κομματικούς συμμάχους που θα αυξήσουν την κοινοβουλευτική δύναμη της νέας κυβέρνησης και να ορίσει το υπουργικό συμβούλιο. Στις 28 Ιανουαρίου θα πραγματοποιηθεί η ορκωμοσία του νέου πρωθυπουργού και των υπουργών. Εντός 15 ημερών η νέα κυβέρνηση θα εμφανιστεί στη Βουλή και θα ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης μετά τη συζήτηση των προγραμματικών της δηλώσεων. Πιθανότατα η έναρξη της τριήμερης συζήτησης θα ξεκινήσει στις 10 Φεβρουαρίου και θα ολοκληρωθεί με ονομαστική ψηφοφορία τα μεσάνυχτα της 12ης του μηνός . Υπάρχει ωστόσο το ενδεχόμενο να πάρει παράταση λίγων ημερών η κοινοβουλευτική διαδικασία για την πρόταση εμπιστοσύνης της νέας κυβέρνησης καθώς πρέπει να προηγηθεί η εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Σύμφωνα με το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, στις 5 Φεβρουαρίου θα γίνει η σύγκληση της νέας Βουλής και η ορκωμοσία των βουλευτών. Την επόμενη ημέρα θα πραγματοποιηθεί η εκλογή προέδρου της Βουλής, αντιπροέδρων, κοσμητόρων κ.ά. Ενδεχομένως στις 7 ή στις 9 Φεβρουαρίου θα διεξαχθεί η πρώτη ψηφοφορία για εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας που απαιτεί 180 ψήφους. Εάν δεν υπάρξει εκλογή, θα γίνει δεύτερη ψηφοφορία στις 13 (151 βουλευτές) και τρίτη στις 19, με τον πήχη να πέφτει σε ποσοστά που καθιστούν την εκλογή Προέδρου δεδομένη. Υπό αυτά τα δεδομένα η έναρξη της συζήτησης για τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης θα μπορούσε να γίνει τέλη Φεβρουαρίου.

2.  Οι εντολές: Εάν τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν επιτύχει αυτοδυναμία, τότε ενεργοποιούνται οι διατάξεις του Συντάγματος που αφορούν τις διερευνητικές εντολές. Πρακτικά θα επαναληφθεί η διαδικασία που ακολουθήθηκε μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012 από την οποία προέκυψε η κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ - ΔΗΜ.ΑΡ. Πάντως, ο εκλογικός νόμος που δίνει το μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα καθιστά μαθηματικά αδύνατο τον σχηματισμό κυβέρνησης χωρίς τη δική του συμμετοχή. Πιο αναλυτικά, στις 26 Ιανουαρίου ο κ. Κάρολος Παπούλιας θα δώσει την πρώτη διερευνητική εντολή στον αρχηγό του πρώτου κόμματος. Ο κ. Τσίπρας θα έχει στη διάθεσή του τρεις ημέρες προκειμένου να συναντηθεί με τους αρχηγούς των υπόλοιπων κοινοβουλευτικών κομμάτων ώστε να διαπιστώσει εάν μπορεί να υπάρξει προγραμματική συμφωνία για κυβέρνηση συνεργασίας ή παροχή ψήφου ανοχής. Με βάση τα σημερινά δεδομένα ως πιθανότερο σενάριο προβάλλεται η συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. (εφόσον το κόμμα του κ. Πάνου Καμμένου εισέλθει στη Βουλή), ενώ δεν αποκλείεται και η συνεργασία με το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη. Εάν ωστόσο, η προσπάθεια αποβεί άκαρπη, τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει την εντολή στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος και στην περίπτωση που αποτύχει, την εντολή λαμβάνει ο αρχηγός του τρίτου κόμματος. Σύμφωνα με όλες σχεδόν τις δημοσκοπήσεις, τρίτο κόμμα θα είναι το Ποτάμι. Ωστόσο, ορισμένοι δημοσκόποι επικαλούμενοι τη λεγόμενη «κρυφή ψήφο» δεν αποκλείουν στην τρίτη θέση να είναι τελικά η Χρυσή Αυγή. Αν οι διερευνητικές δεν τελεσφορήσουν, ο κ. Παπούλιας θα καλέσει όλους τους πολιτικούς αρχηγούς σε μια ύστατη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης που θα απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Σε ενδεχόμενο νέο αδιέξοδο, υπό κανονικές συνθήκες θα ορίσει υπηρεσιακή κυβέρνηση για να οδηγηθεί η χώρα εκ νέου σε εκλογές και θα διατάξει τη διάλυση της Βουλής. Θα επαναληφθεί  δηλαδή η διαδικασία που ακολουθήθηκε αμέσως μετά τις εκλογές του Μαΐου του 2012 με τη Βουλή της μίας ημέρας. Αυτή τη φορά ωστόσο, το Σώμα οφείλει να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Σε μια τέτοια περίπτωση η υπό διάλυση Βουλή θα παρατείνει τον βίο της και θα έχουμε Βουλή των «10 ημερών».

3. Κυβέρνηση 140... πόσων βουλευτών; Τις τελευταίες ώρες ωστόσο προβάλλει ένα νέο σενάριο που στηρίζεται στα δημοσκοπικά ευρήματα και στις διατάξεις του Συντάγματος και αποκτά ένθερμους οπαδούς τόσο από το στρατόπεδο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και από άλλα κόμματα και θέλει τον σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας - ανοχής. Οι περισσότερες μετρήσεις εμφανίζουν το κόμμα του κ. Τσίπρα να εκλέγει 145 - 147 βουλευτές και να χάνει έτσι οριακά την αυτοδυναμία. Εάν η χώρα βρισκόταν σε κανονικές οικονομικές συνθήκες τότε πιθανότατα θα οδηγούμασταν σε επαναληπτικές εκλογές ώστε το πρώτο κόμμα να αυξήσει την κοινοβουλευτική του δύναμη. Η οικονομία της χώρας όμως κινείται στην κόψη του ξυραφιού και τυχόν νέες εκλογές θα αυξήσουν τις πιθανότητες δραματικού «ατυχήματος». Εκτός αυτού κανένα από τα κόμματα δεν θα θέλει να χρεωθεί τον εκλογικό «μουντζούρη». Σύμφωνα με τους διακινητές του συγκεκριμένου σεναρίου ο κ. Τσίπρας δεν θα επιδιώξει σχηματισμό συγκυβέρνησης αλλά θα παρουσιαστεί στον κ. Παπούλια και θα του πει ότι μπορεί να λάβει την εμπιστοσύνη της Βουλής έστω και αν έχει 147 βουλευτές. Σύμφωνα με το Σύνταγμα (αρ.85 παρ. 6) η κυβέρνηση απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής εφόσον οι προγραμματικές της δηλώσεις εγκριθούν από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών η οποία δεν επιτρέπεται να είναι μικρότερη από τα 2/5 του όλου αριθμού. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ξεπεράσει τον σκόπελο ακόμα και με 120 θετικές ψήφους εφόσον ψηφίσουν συνολικά 239 βουλευτές (σ.σ.: απέχουν οι 61). Την ίδια ώρα οι αρχηγοί των άλλων κομμάτων - προκειμένου να μη χρεωθούν πολιτικό αδιέξοδο - δεν θα αποκλείσουν την παροχή ψήφου ανοχής στη νέα κυβέρνηση δηλώνοντας πως θα καθορίσουν την τελική τους στάση στην Ολομέλεια και εφόσον ακούσουν τις προγραμματικές θέσεις της κυβέρνησης Τσίπρα.

protothema.gr