Πότε η ζήλια είναι παθολογική

H ζήλια είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο συναίσθημα που βιώνεται με διάφορες εκφράσεις. Ορίζεται ως το συναίσθημα δυσαρέσκειας απέναντι σε άλλο άτομο εξαιτίας του ανταγωνισμού ικανότητας ή επιτυχίας.

Ο ορισμός προϋποθέτει την αντίληψης μίας ανταγωνιστικής κατάστασης, χωρίς όμως αυτή η κατάσταση απαραίτητα να υφίσταται. Η ζήλια μπορεί να προκύψει στην οικογένεια, στην εργασία, στις φιλίες και στις συναισθηματικές σχέσεις. Η ζήλια συχνά συγχέεται με το φθόνο, ο οποίος ορίζεται ως η επώδυνη, μνησίκακη αναγνώριση ανωτερότητας του άλλου με την επιθυμία κατοχής αυτής της ανωτερότητας.

Οι υγιείς άνθρωποι βιώνουν ζήλια στο πλαίσιο σταθερών ενδείξεων και είναι πρόθυμοι να προσαρμόσουν τις απόψεις τους απέναντι σε νέα δεδομένα. Όμως, υπό προϋποθέσεις, η ζήλια μπορεί να εξελιχθεί σε έμμονη, εξωπραγματική, ακλόνητη πεποίθηση. Ιδίως στο πλαίσιο συναισθηματικού δεσμού η ζήλια μπορεί να λάβει τον επικίνδυνο και βασανιστικό χαρακτήρα του ζηλοτυπικού παραληρήματος. Στην ζηλοτυπία ή παθολογική ζήλια ή Σύνδρομο Οθέλου το άτομο κατασκευάζει μια σειρά αδιάψευστων στοιχείων απιστίας από ασήμαντα γεγονότα, αρνείται να αλλάξει τις πεποιθήσεις του ακόμα και αν έρχεται αντιμέτωπος με αντίθετες πληροφορίες και κατηγορεί με ένταση την/τον σύντροφο για απιστία με άλλους εραστές/ερωμένες.

Ο ζηλότυπος θεωρεί ότι έχει μια ιδιαίτερη κατοχή του άλλου και ότι αυτή η κατοχή είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της σχέσης. Το συναίσθημα αυτό πηγάζει από βαθύτερες ανασφάλειες, εσωτερικά ελλείμματα αποδοχής και αγάπης από τις πιο πρώιμες συναισθηματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και από μια αγωνιώδη ανάγκη για έλεγχο του εαυτού.

«Με απατά! Και άλλο δεν μου μένει, παρά να την σιχαίνωμαι! Ω βάσανον του γάμου! Αυτά τα πλάσματα κανείς να τα θαρρή 'δικά του, και όμως η αγάπη των 'δική του να μην ήναι! Χίλιαις φοραίς καλλίτερα να ήμουν μολυντήρι κ' εις τα υγρά μιάσματα μιας φυλακής να 'ζούσα, παρά εις ό,τι αγαπώ, εγώ ν' αφίνω άλλον και μίαν τρίχα να χαρή! Ιδού• αυτά παθαίνουν οι άρχοντες! Καλλίτερα περνούν οι τιποτένιοι. Αλλά την Μοίραν δεν 'μπορεί κανείς να την ξεφύγη. Τα κέρατα 'ς το μέτωπον εκείνη μας χαράζει από την πρώτην μας στιγμήν!… Ιδού η Δυσδαιμόνα». (Οθέλος ΙΙΙ, iii, μετάφραση Δημήτριου Βικέλα, εκδόσεις Gutenberg).

Η παθολογική ζήλια εμφανίζεται ως σύμπτωμα διάφορων ψυχιατρικών διαταραχών. Ο αλκοολισμός, η εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες, οργανικές εγκεφαλικές βλάβες, η σχιζοφρένεια, ψυχαναγκαστικές και άλλες αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, κατάθλιψη, μανία μπορούν να αποτελούν το έδαφος ζηλοτυπικών παραληρημάτων.

Παθολογική ζήλεια μπορεί κανείς να υποπτευθεί όταν υπάρχουν τα εξής:

- Κατηγορίες για βλέμματα και προσοχή σε άλλους

- Επίμονες ερωτήσεις για τη συμπεριφορά και τις παρέες του συντρόφου

- Παρακολούθηση στις τηλεφωνικές κλήσεις, στα μηνύματα, στο facebook του άλλου

- Παραβίαση της ιδιωτικότητας του συντρόφου, τοποθέτηση μικρόφωνου, κάμερας

- Απομόνωση του ζηλότυπου

- Εκδικητικές συμπεριφορές έναντι των προσωπικών ενδιαφερόντων του συντρόφου

- Ψέματα για να αποσπαστούν πληροφορίες από τον κοινωνικό κύκλο του συντρόφου

- Ελλείμματα αυτοπεποίθησης

- Ελλείμματα εμπιστοσύνης

- Κατηγορίες απιστίας όταν μειώνεται η σεξουαλική δραστηριότητα εξαιτίας της κακομεταχείρισης

- Λεκτική ή/και σωματική βία

- Συνεχείς κατηγορίες και υιοθέτηση προφάσεων για τις ζηλότυπες συμπεριφορές

- Άρνηση των συναισθημάτων ζήλειας

Στην περίπτωση της παθολογικής ζήλειας πρέπει να γίνεται εκτίμηση της ψυχικής λειτουργίας και να αποκλείεται η οργανική κατάσταση. Επιπλέον μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται για τον κίνδυνο της αυτοκτονικότητας, της βίας έναντι της συντρόφου ή του ατόμου που κινεί τις υποψίες και ειδικά απέναντι σε παιδιά, όταν υπάρχουν (Σύνδρομο Μήδειας). Η θεραπεία περιλαμβάνει επεξεργασία εναλλακτικών θεωριών που θα προσφέρουν διαφορετικές εξηγήσεις εκτός της απιστίας. Κυρίως εστιάζεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης ψυχιατρικής πάθησης. Απεξάρτηση από το αλκοόλ ή άλλες ναρκωτικές ουσίες είναι προϋπόθεση για τον έλεγχο των παραληρημάτων. Φαρμακευτικά κυρίως χρησιμοποιούνται αντιψυχωτικές αγωγές.

Info
Στογιόγλου Δημήτριος
Ψυχίατρος
itherapy.gr

newsbeast.gr