Πόσο μας κοστίζουν οι πλούσιοι;

Το 0,1% του παγκόσμιου πληθυσμού μοιάζει να το διασκεδάζει - Πόσο μας κοστίζουν τελικά οι πλούσιοι; Και πως ο πλούτος μπορεί να γίνει αποκρουστικός;

Ο σημερινός δισεκατομμυριούχος είναι ένας ώριμος άνδρας γύρω στα 60. Η περιουσία του αγγίζει αρκετά δισ. ευρώ. Μετακινείται συνεχώς. Αν είναι Νεοϋορκέζος, αγαπά την τέχνη και επενδύει εκατομμύρια σε αυτήν αγοράζοντας έναν πίνακα του Φράνσις Μπέικον για να διακοσμήσει το χολ του. 

Αν μένει στη Γενεύη, προτιμά να περιπλανιέται το καλοκαίρι με το γιοτ του στα νερά της Μεσογείου. Η τελευταία μόδα τον θέλει να διαθέτει δύο θαλαμηγούς πανομοιότυπες: μία για εκείνον και μία για τη φιλενάδα του. Μπορεί να έχει και πιο ιδιαίτερα γούστα. Για παράδειγμα, ο Αυστραλός Κλάιβ Πάλμερ. Δεν έχει πρόβλημα να ξοδέψει - όπως εκτιμάται - περίπου 400 εκατ. ευρώ για να ναυπηγήσει μέχρι το 2016 ένα ακριβές αντίγραφο του θρυλικού Τιτανικού. Ενώ ο Ρίτσαρντ Μπράνσον σχεδιάζει να ταξιδέψει στο Διάστημα παρέα με τον γιο του μέσα στο 2015. Γιατί; Διότι μπορεί.

Αυτός ο άνδρας είναι προνομιούχος. Ανήκει στο πλουσιότερο 0,1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτός ο άνδρας μοιάζει να είναι ένα δημιούργημα του καπιταλισμού των αγορών, ενός καπιταλισμού στηριγμένου στην ανακύκλωση νομισμάτων και άλλων αξιών μέσα σε ηλεκτρονικά συστήματα με την ταχύτητα του φωτός. Πολλές φορές αυτός ο άνδρας ξεφεύγει και παράγει αναρίθμητα παραδείγματα πρόκλησης, υπερβολής και κακού γούστου. Την ίδια στιγμή, ως αναπόσπαστο «εξάρτημα» ενός παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος που λειτουργεί κερδοσκοπικά, επιβάλλει την εξάπλωση ενός «παρασιτικού καπιταλισμού» που καμία σχέση δεν έχει με την καινοτομία και τη δημιουργία. Το ερώτημα που γεννάται; Πόσο μας κοστίζουν οι πλούσιοι;

Το σεξ και η μπανιέρα

Η είδηση ήταν λογικό να περάσει στους τίτλους των εφημερίδων το 2010. Η Ταμάρα Εκλεστοουν, η 30χρονη σήμερα κόρη του αφεντικού της Formula 1, Μπέρνι Εκλεστοουν, πλήρωσε 1,28 εκατ. ευρώ για μια μπανιέρα διακοσμημένη με σπάνια κρύσταλλα. Οταν ερωτήθηκε σχετικά, απάντησε μάλλον ειρωνικά: «Περνάω πολλή ώρα στο μπάνιο». Αν η δίδα Εκλεστοουν δαπάνησε αυτά τα χρήματα για τον εαυτό της, η εκπομπή «Secret lives of the super rich» του δικτύου CNBC αποκάλυψε ότι δισεκατομμυριούχοι «συνάδελφοί» της ξοδεύουν αντίστοιχα ποσά για να κατασκευάσουν πολυτελείς ντουσιέρες για τα κανίς τους και για να επενδύουν τα γύψινα της οροφής του σαλονιού τους με χρυσό 18 καρατίων, ενώ ο γνωστός μόνο στον κύκλο των υπερπλουσίων διοργανωτής πάρτι, Ντέιβιντ Μον, ομολόγησε ότι πελάτης του δεν δίστασε να του ζητήσει να κρεμάσει εκατοντάδες δέντρα από το ταβάνι ώστε να δημιουργήσει στο πριβέ πάρτι του «ένα ολόκληρο ανάποδο δάσος».

Το σεξ φαίνεται να παίζει ρόλο στη ζωή των υπερπλουσίων. Η λαϊκή φαντασία και κάποια γεγονότα κάνουν λόγο για ερωμένες με κρυφά συμβόλαια, καλογυμνασμένους ζιγκολό, ομαδικά όργια και απατημένες συζύγους που βγαίνουν κερδισμένες μέσα από τεράστιες διατροφές. Σύμφωνα με έρευνα του 2006 που πραγματοποιήθηκε σε 600 άνδρες και γυναίκες με μέση περιουσία που άγγιζε τα 89 εκατ. δολάρια, το 43% των ανδρών και το 80% των γυναικών απάντησαν ότι πιστεύουν πως τα χρήματά τους τούς προσέφεραν μια πιο συναρπαστική σεξουαλική ζωή. Ειδικότερα, το 54% των ανδρών και το 72% των γυναικών ομολόγησαν πως διατηρούν εξωσυζυγική σχέση. Το 1/3 μάλιστα των ανδρών έχει κάνει σεξ κατά τη διάρκεια αεροπορικής πτήσης. Ολοι τους κατείχαν ιδιωτικά τζετ.

Την ίδια στιγμή, οι δισεκατομμυριούχοι είναι άνθρωποι - όπως όλοι - με μεταφυσικές ανησυχίες. Σε μυστική τοποθεσία στο Κάνσας, αγοράζονται υπερπολυτελή καταφύγια έναντι 2,38 εκατ. ευρώ. Αν έρθει το τέλος του κόσμου, είναι σαφώς καλύτερα να σε βρει με τον προσωπικό σου μπάτλερ να σου σερβίρει ένα ποτήρι σαμπάνια Αrmand de Brignac. Φυσικά και οι πλούσιοι φοβούνται για τη ζωή τους. Είναι συχνές οι ιστορίες των ισχυρών που τρέχουν στην άκρη του κόσμου για να ξεπεράσουν με τη βοήθεια ενός σαμάνου τον φόβο του θανάτου. Αν δεν τα καταφέρουν και τότε, η σκέψη της κρυογονικής τούς παρηγορεί. Αλλοι, πάλι, συμβιβάζονται με τον θάνατο και θεωρούν ότι η πολυπόθητη αθανασία επέρχεται με άλλους τρόπους. Ζητούν την ταρίχευση του σώματός τους, σχεδιάζουν μια μεγαλοπρεπή κηδεία. Κινέζος επιχειρηματίας συνόδευσε τη μητέρα του στην τελευταία της κατοικία με μια ορχήστρα 600 μουσικών να παίζει και με επιχρυσωμένα κανόνια να σημαίνουν το τελευταίο αντίο. Σίγουρα δεν μπορείς να πάρεις μαζί σου στον άλλο κόσμο τα χρήματά σου· αλλά μπορείς να πεθάνεις προσπαθώντας.

Το κιτς των δισ.

Σύμφωνα με τον Στιούαρτ Λάνσλεϊ, συγγραφέα ειδικό σε θέματα του βίου των μεγιστάνων της Βρετανίας, υπάρχουν δύο είδη δισεκατομμυριούχων: οι λεγόμενοι «αόρατοι», οι οποίοι αποφεύγουν μανιωδώς οποιαδήποτε δημοσιότητα, και οι λεγόμενοι επιδειξιμανείς, εκείνοι οι άνθρωποι που δεν αρκούνται μόνο στο να οδηγούν μια Lamborghini Veneno Roadster, αλλά νιώθουν την ανάγκη να το γνωστοποιήσουν και στον υπόλοιπο πλανήτη.

Σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία, το φλερτ με το κιτς είναι συχνό, επιθυμητό, πολλές φορές αναπόφευκτο. Για παράδειγμα, ο μεγιστάνας μεσίτης του Λας Βέγκας, Ντέιβιντ Σίγκελ. Χτυπήθηκε από την οικονομική κρίση, αλλά δεν το έβαλε κάτω. Για χάρη τής κατά 30 χρόνια νεότερης συζύγου του, Τζάκι, συνεχίζει την προσπάθεια ώστε να ολοκληρώσει το 90.000 τ.μ. σπίτι τους κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του παλατιού των Βερσαλλιών.

Και φυσικά, υπάρχουν πάντα και οι περίφημοι ρώσοι ολιγάρχες. Εκείνα τα παιδιά που μεγάλωσαν με τις αξίες του κομμουνισμού, τα οποία μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, όταν ενηλικιώθηκαν, έφτυσαν επιδεικτικά το γάλα της κόκκινης επανάστασης για να πνιγούν με χαβιάρι, τοποθετώντας κάτω από το συνήθως τεραστίων διαστάσεων πορτρέτο τους έναν πίνακα του Πικάσο που απέκτησαν έναντι πολλών εκατομμυρίων σε κάποια δημοπρασία.

Δουλεύοντας για τους λίγους

Τα στοιχεία που έφερε στη δημοσιότητα η μη κυβερνητική οργάνωση για την παγκόσμια ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας Oxfam τον περασμένο Ιανουάριο, ενόψει της έναρξης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, ήταν αποκαλυπτικά: σχεδόν ο μισός πλούτος του πλανήτη βρίσκεται στα χέρια του πλουσιότερου 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σύμφωνα με την έκθεση της οργάνωσης με τίτλο «Δουλεύοντας για τους λίγους», οι 85 πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο ελέγχουν τόσο πλούτο όσο τα 3,5 δισ. φτωχών του πλανήτη. Μάλιστα, οι δισεκατομμυριούχοι αυξάνονται και πληθύνονται καθώς κατά τη διάρκεια του 2013 210 άνθρωποι έγιναν δισεκατομμυριούχοι και προστέθηκαν σε έναν κύκλο 1.426 ατόμων που ελέγχουν από κοινού πλούτη αξίας 4,2 τρισ. ευρώ.

Οι αιτίες του φαινομένου είναι πολλές. Η Oxfam επικρίνει την απορύθμιση των χρηματοπιστωτικών συστημάτων, τη σκανδαλιστική φοροδιαφυγή των φορολογικών παραδείσων - σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το ύψος του πλούτου που φοροδιαφεύγει αγγίζει κατ' εκτίμηση τα 16,6 τρισ. ευρώ -, την πολιτική λιτότητας της Ευρώπης που πλήττει τα χαμηλά και τα μεσαία εισοδήματα, ενώ επισημαίνει ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 μέχρι σήμερα έχει μειωθεί η φορολόγηση των πλουσίων στις 29 από τις 30 χώρες για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία.

Η ανισότητα, η ψαλίδα μεταξύ «πατρικίων και πληβείων» μεγαλώνει με τους περισσότερους να κατανοούν τις τραγικές συνέπειες αυτού του χάσματος. Η ίδια η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, μιλώντας στην εφημερίδα «Financial Times» είπε ότι η ανισότητα «δεν είναι συνταγή σταθερότητας και βιωσιμότητας». Το πρόβλημα όμως δεν είναι τι λέμε, αλλά το τι κάνουμε για να την αντιμετωπίσουμε.

Φυσικά, υπάρχει και η φιλανθρωπία. Σύμφωνα με τα στοιχεία πρόσφατης έρευνας της ελβετικής τράπεζας UBS και της Wealth-X (εταιρεία που περισυλλέγει πληροφορίες για τους προνομιούχους αυτού του πλανήτη), οι δισεκατομμυριούχοι κάνουν δωρεές αξίας πάνω από 79,3 εκατ. ευρώ για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Οσο για τα υπόλοιπα χρήματά τους, αρκετοί τα ξοδεύουν πολύ διαφορετικά.

Πλούσια τέχνη

Υπάρχει, πάντως, πάντα μια κοινή συνισταμένη. Κανένα γιοτ, κανένα λεγόμενο supercar, κανένα θέρετρο στις Μπαχάμες δεν συγκρίνεται με ένα έργο τέχνης. Σε αυτό το πεδίο οι υπερπλούσιοι δημιούργησαν ένα νέο χρηματιστήριο αξιών, ανεβάζοντας τις τιμές στα ύψη. Η επένδυση είναι εξασφαλισμένη, δεν αποφέρει μόνο κέρδη αλλά και το «φινίρισμα», το κοινωνικό στάτους που αποπνέει η λέξη φιλότεχνος. Πολλοί μεγιστάνες, βέβαια, πραγματικά την αγαπούν και αναδεικνύονται σε παθιασμένους συλλέκτες. Αλλοι, πάλι, αγοράζουν ένα έργο του Ντάμιεν Χιρστ παρόλο που θεωρούν ότι ο τετράχρονος γιος τους ζωγραφίζει πολύ καλύτερα κουκκίδες από το πάλαι ποτέ τρομερό παιδί της βρετανικής τέχνης.

Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς, για παράδειγμα, είναι ιδιοκτήτης της Τσέλσι, ναυπηγεί γιοτ που περιλαμβάνουν μέχρι και μικρά υποβρύχια, αλλά είναι και εξαιρετικά φιλότεχνος. Ενδεικτικά, το 2008 πλήρωσε 61,4 εκατ. ευρώ για ένα έργο του Φράνσις Μπέικον. Βέβαια, οι κάτοικοι της Βενετίας δεν εκτίμησαν το εκλεπτυσμένο γούστο του. Εξοργίστηκαν όταν το 2011 το «Λούνα», το 115 μέτρων γιοτ του, έριξε άγκυρα στα νερά τους με αποτέλεσμα να τους στερήσει τμήμα της εντυπωσιακής θέας της Λεκάνης του Αγίου Μάρκου. Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς, όμως, απλώς βρισκόταν εκεί για να επισκεφθεί την Μπιενάλε της Βενετίας μαζί με την πραγματικά φιλότεχνη σύντροφό του, Ντάσα Ζούκοβα.

Το ελληνικό καλοκαίρι της χλιδής

Η θερινή σεζόν αυτής της χρονιάς μάς επιφύλασσε αρκετές ιστορίες χλιδής με ελληνική απόχρωση. Ο Ιούνιος άρχισε πανηγυρικά με τον νέο ιδιοκτήτη του Σκορπιού, Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ, να διοργανώνει για τα γενέθλια της κόρης του, Εκατερίνα, ένα φαντασμαγορικό πάρτι. Τελικά, ούτε η Μπιγιονσέ ούτε και η Lady Gaga ήρθαν στη χώρα μας για να τραγουδήσουν, όμως υποθαλάσσιες εξέδρες στήθηκαν, οδηγοί τζετ σκι έδωσαν ακροβατικά σόου και τεχνητοί καταρράκτες στήθηκαν για να λειτουργήσουν σαν κουρτίνες προστασίας από τους παπαράτσι.

Αρκετούς μήνες πριν από το μεγαλειώδες πάρτι μια πρωτοφανής ανακαίνιση είχε λάβει χώρα πάνω στο νησί, μια ανακαίνιση που λέγεται ότι ξεπέρασε τα 50 εκατ. ευρώ σε κόστος, χωρίς μάλιστα η οικογένεια να προχωρήσει στην ανέγερση νέων κατοικιών, διατηρώντας απλά τα κτίσματα της εποχής Ωνάση. Συνεργεία εργάστηκαν πυρετωδώς για να φτιάξουν και να ανοίξουν τους δρόμους, να συντηρήσουν τα φυτά και να φυτέψουν νέα, ενώ μεταφέρθηκε και νέα άμμος για να διαμορφωθούν καλύτερα οι ιδιωτικές παραλίες. Λέγεται μάλιστα ότι εργάτες «έσβηναν» τα πρώτα ίχνη που άφησαν, ώστε η άμμος να είναι ανέπαφη για τα πρώτα μπάνια του Ριμπολόβλεφ και της κόρης του. Η ανακαίνιση έδωσε μια μεγάλη ανάσα ζωής στην ευρύτερη οικονομία της περιοχής, ωστόσο οι κακεντρεχείς τόνισαν ότι στους εργάτες που εργάζονταν στον Σκορπιό δεν προσφερόταν ούτε καφές.

Πέρα από τον Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ, άραβες πρίγκιπες φρόντιζαν να βάψουν σαμπανιζέ το έδαφος της Μυκόνου, ενώ λέγεται ότι η πριγκίπισσα-σύζυγος του σεΐχη Αμπντουλάχ μπιν Ισα αλ Χαλίφα, γιου του σουλτάνου του Μπαχρέιν, πριν φύγει από την Ελούντα όπου έκανε τις διακοπές της, αγόρασε ένα ρολόι, του οποίου η τιμή άγγιζε τα 150.000 ευρώ.

Εθνικές τύψεις

Οι υπερβολές, όμως, μάλλον ανήκουν στους ξένους επισκέπτες γιατί οι μεγάλες ελληνικές εφοπλιστικές και επιχειρηματικές οικογένειες μετά τη κρίση του 2009 είναι σαφώς προσεκτικές και κρατούν χαμηλούς τόνους. Η Ελλάδα της χλιδής μοιάζει να αναδιπλώνεται. Ο φόβος της απαγωγής, αλλά και ο ερεθισμός του δημοσίου αισθήματος αποδεικνύουν ότι οι καιροί είναι δύσκολοι για τρυφηλότητες. Οχι ότι δεν θα γίνουν οι κοσμοπολίτικοι γάμοι στη Μύκονο και στις Σπέτσες, απλώς όλες οι εκδηλώσεις είναι αρκετά πιο διακριτικές.

Και αυτό είναι λογικό σε μια χώρα που το λάιφσταϊλ αποτελεί μια από τις πιο μισητές λέξεις, σε μια χώρα που ο Λάκης Γαβαλάς και οι 423 Hermès του ρίχνονται στο πυρ το εξώτερον, σε μια χώρα που οι ιστορίες των «rich and famous» εύκολα γυρίζουν μπούμερανγκ. Αρκετοί θα θυμούνται τον άσχημο αντίκτυπο της περυσινής «επαναστατικής» συναυλίας του Αντώνη Ρέμου στο Νammos της Μυκόνου, τότε που ο γνωστός αοιδός έστελνε μήνυμα αντίστασης από σκηνής στη Μέρκελ και στον Σόιμπλε, ενώ στα τραπέζια οι θαμώνες άνοιγαν σαμπάνιες που κόστιζαν από το «ταπεινό» ποσό των 380 ευρώ φθάνοντας μέχρι και τα 25.000 ευρώ.

Κάπως έτσι, στην Ελλάδα του σήμερα, όπου ο μισός πληθυσμός κυκλοφορεί τον χειμώνα στο σπίτι του φορώντας το μπουφάν του, γοητευτικές ιστορίες πλούτου είναι μόνο αυτές που αναφέρονται σε παλαιότερες, ακίνδυνες εποχές. Τότε που ο Ωνάσης δαπάνησε το αστρονομικό πόσο των 4 εκατ. δολαρίων για να δημιουργήσει τη θρυλική θαλαμηγό «Χριστίνα», τότε που ξεκινώντας και ο ίδιος φτωχός, γνωρίζοντας την καταγωγή της φτώχειας και τη λάμψη του χρυσού, γελούσε όταν του έλεγαν ότι οι επιβάτες της Ολυμπιακής κλέβουν τα επίχρυσα μαχαιροπίρουνα με τα οποία τους σέρβιραν το φαγητό στο αεροπλάνο. Γιατί ήξερε.

Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή δισεκατομμυριούχων της ελβετικής τράπεζας UBS και της εταιρείας Wealth-X, τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους αριθμούν οι ΗΠΑ (571) και ακολουθούν:

                    

Xώρα                          Δισεκατομμυριούχοι

1                      ΗΠΑ                                   571

2                      Κίνα                                    190

3                      Ηνωμένο Βασίλειο             130

4                      Γερμανία                             123

5                      Ρωσία                                  114

Ηλικίες δισεκατομμυριούχων

Κάτω από 35     - 1%

35-44      -          6,2%

45-54                20,5%

55-64               26,8%

65-74              25%

75-84             13,6%

πάνω από 85    6,9%

Το 81% των δισεκατομμυριούχων είναι αυτοδημιούργητο.

Το 35% των δισεκατομμυριούχων δεν κατέχει πανεπιστημιακούς τίτλους.

Το 65% κατέχει.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2014

tovima.gr    Βαρδάκη Ερη